O projekcie
Gdy w 2009 roku Fundacja KOS za pośrednictwem Jana Kossakowskiego nawiązała kontakt z Opplandsarkivet avd. Maihaugen, ruszyła lawina.
Fundacja KOS była zainteresowana współpracą w zakresie udokumentowania życia Polaków przybyłych do Norwegii w latach 1981 – 89. Osób, które zmuszone były wyjechać z Polski ze względu na stan wojenny i represje z jakimi spotykały się w rezultacie swojej działalności opozycyjnej.
Instytucja ABM-utvikling sprawująca pieczę nad norweskimi archiwami, bibliotekami i muzeami, wsparła finansowo przygotowanie projektu. Dzięki temu wsparciu mieliśmy możliwość opracowania wniosku dla Funduszu Wymiany Kulturalnej, EEA Grants i Norway Grants. Jednak zgodnie z procedurami FWK, to wyłacznie polska instytucja archiwalna mogła być wnioskodawcą projektu. Archiwum Państwowe w Koszalinie wyraziło gotowość do podjęcia takiej odpowiedzialności, jednak w późniejszym terminie musiało wycofać się z tego przedsięwzięcia z uwagi na inne ważne zadania. Zastąpiło je Archiwum Państwowe w Milanówku, które zgodziło się wziąć udział w projekcie. Umowa partnerska została podpisana w lutym 2010 roku. Projekt otrzymał tytuł: Polish Political Exile to Norway caused by the Martial Law 1981. Wniosek został zaaprobowany i od 1 kwietnia 2010 r. rozpoczęły się prace.
Opplandsarkivet avdeling Maihaugen zajmowało się w tym samym czasie dwoma trwającymi już projektami, których ważną część stanowiła dokumentacja i gromadzenie materiałów mówionych. Oba projekty były istotne dla podjęcia przez Opplandsarkivet avd. Maihaugen decyzji o współpracy z kolegami z Polski. Jeden z nich zajmował się dokumentowaniem „nowej” imigracji do Opplandu, jednego z wewnętrznych regionów Norwegii, gdzie leży Lillehammer. Drugi projekt powstawał przy współpracy z Archiwum Państwowym w Krakowie, a jego tematem była migracja z Polski do Norwegii w ciągu ostatnich 200 lat. Ważną cześć tego projektu stanowiło zbieranie dokumentacji i mówionych wspomnień emigrantów zarobkowych z ostatniego dziesięciolecia.
Instytucje archiwalne odgrywają ważną rolę w przekazywaniu historii, a także zabezpieczaniu materiałów archiwalnych o wartości prawnej, administracyjnej i badawczej. Odpowiadają także za zachowanie jak najpełniejszej dokumentacji rozwoju społeczneństwa. Ich celem jest pełnienie funkcji banku wiedzy, w którym zbierane, chronione i przekazywane są wspomnienia pojedynczych osób oraz całych wspólnot.
Aby rzucić światło na wiele aspektów rozwoju społecznego, warto posługiwać się różnymi metodami zbierania materiału. Dzisiejsze społeczeństwo jest bardziej złożone, niż kiedyś i wymaga innych metod dokumentowania współczesności. Kiedyś prywatne listy stanowiły ważne źródło informacji o działalności, myślach i uczuciach danej osoby. Dziś do komunikacji ze światem używa się coraz częściej mediów społecznościowych, takich jak Facebook, Twitter, blogi, e-maile czy telefony. Jednak dane pochodzące z tych mediów są w niewielkim stopniu systematycznie zachowywane na przyszłość.
Poprzez swoją aktywną pracę dokumentacyjną archiwa chętnie przekraczają granice zawodowe, korzystając z metod używanych przez antropologów kultury czy socjologów. Są to rozmaite metody: wywiady, filmy/fotografie, zbieranie archiwów i przeszukiwanie blogów.
Niniejszy projekt jest przykładem wykorzystania takich metod. Ślady ważnego wydarzenia historycznego zostały udokumentowane. Zachowano dla przyszłości indywidualne historie ludzi i zebrano archiwa jako materiał badawczy, a także ważne źródła informacji dla potomków Polaków, którzy przybyli w tym okresie do Norwegii.
Polacy stanowią obecnie największą grupę imigrantów w Norwegii. W ciągu ostatnich 200 lat niektórzy przyjeżdżali jako uchodźcy, inni w poszukiwaniu pracy. Polacy, których losy zostału udokumentowane w niniejszym projekcie należą do osób, które musiały uciec z kraju z powodu swoich przekonań politycznych.
Opplandsarkivet avd. Maihaugen chciałoby bardzo podziękować swoim partnerom, Fundacji KOS reprezentowanej przez Jana Kossakowskiego oraz Archiwum Państwowemu w Milanówku, reprezentowanemu przez Jolantę Louchin i Monikę Jurgo-Puszcz, za dobrą współpracę, wymianę opinii zawodowych oraz wynik pracy, który będzie miał znaczenie dla wielu projektów badawczych w nadchodzących latach.
Serdeczne podziękowania kierujemy także dla Funduszu Wymiany Kulturalnej, EEA Grants i Norway Grants, które finansowały projekt i umożliwiły jego realizację. Dziękujemy również organizacji ABM-utvikling/Norsk kulturråd za sfinansowanie projektu wstępnego oraz Maihaugen/Lillehammer Museum za pomoc i wsparcie. Pracownicy archiwum, Karen Bleken i Richard Fauskrud, swoją pracą również przyczynili się do powstania projektu. Wreszcie dziękujemy naszej współpracowniczce, Monice Sokół-Rudowskiej. Bez jej zawodowych kompetencji i umiejętności językowych polsko-norweska współpraca byłaby dużo trudniejsza.