Door Monika Sokol-Rudowska

Deze analyse is gebaseerd op interviews met Nederlandse immigranten in Gudbrandsdalen.

Eén van de meeste karakteristieke eigenschappen van de huidige tijd wereldwijd is dat mensen zich op verschillende manieren verplaatsen – van reizen en werkreizen tot verschillende vormen van migratie.

Maar wat is migratie? Het is een proces dat het resultaat is van een vaste of tijdelijke verandering van woonplaats, vrijwillig of onder dwang. De migranten kunnen ingedeeld worden in verschillende groepen: vluchtelingen, arbeidsmigranten, liefdesmigranten, levensstijlmigranten, opleidingsmigranten en ook slachtoffers van mensenhandel.

Vrijheid om je te verplaatsen omvat niet alleen migratie. Het is ook internationaal tourisme, dat vanwege de relatief lage reiskosten niet langer alleen een luxe is, maar een plek heeft gekregen in het dagelijks leven. Soms zijn reizen en migratie nauw met elkaar verbonden. Dit gebeurt vooral bij de levensstijlmigratie waar vroegere toeristen besluiten om naar een ander land te verhuizen door hun vakantiebelevenissen in dit land. Door de mondialisering is het eenvoudiger om naar een ander land te verhuizen dan vroeger.

In Noorwegen kunnen we representanten vinden van elke type migratie. Een speciale groep migranten zijn de Nederlanders die zich hebben gevestigd in kleine Noorse steden of dorpen in het binnenland, ver van grotere steden. Hun besluit om te emigreren is direct verbonden met hun voorkeur voor een bepaalde levensstijl die moeilijk bereikbaar was in het thuisland. Nederlandse migranten in regio’s als Gudbrandsdalen zijn met name afkomstig van grote steden. Zij wilden niet doorgaan met hun stressvolle leven, met een hoog tempo en veeleisend werk, en zij wensten een betere jeugd in een rustige omgeving voor hun kinderen.

Nederland heeft één van de hoogste bevolkingsdichtheden – 398 inwoners per km2, terwijl Noorwegen minder dan 14 inwoners per km2 heeft. Dat Noorwegen vrije, onbewoonde gebieden heeft, veel natuur en een rustig dagelijks levenstempo, maakt een grote indruk op mensen die afkomstig zijn uit sterk geürbaniseerde gebieden. Een verhuizing naar Noorwegen kan een volledige verandering betekenen van hun levensstijl en het kan hun dromen in vervulling laten gaan. Vaak betekent dit dat ze werk zoeken in het lokale bedrijfsleven, zoals in een café, een winkel, een restaurant of een hut in de bergen, maar ook vaak het kopen van een eigen huis of kleine boerderij waar ze dieren kunnen houden, met name paarden.

De Nederlanders emigreren zelfstandig of met behulp van bedrijven. Een van de bedrijven is Placement AS, die Nederlandse eigenaren heeft. Placement AS werkt samen met gemeenten en regio’s in Scandinavië die bedreigd worden met leegloop en zij werven mensen die een nieuw leven willen starten in een nieuw land. Maar ze helpen ook mensen die willen verhuizen uit het thuisland door contact op te nemen met uitgekozen Scandinavische gemeenten. Het bedrijf werkt onder andere samen met de gemeente Ringebu in Oppland en verschillende gemeenten in Telemark. Veel immigranten die hulp kregen van Placement AS waren teleurgesteld en beschuldigden Placement AS van onbetrouwbare informatie over het leven in Noorwegen. Het bedrijf werd er verder van beschuldigd dat ze alleen de positieve kanten van een leven in Noorwegen benadrukte en de negatieve verborgen.

In veel gevallen hadden de migranten die hun droom wilden realiseren, geen praktische ervaring in het runnen van een eigen bedrijf. Zij hadden vaak een beeld van een geïdealiseerd landelijk leven, gebaseerd op georganiseerde vakantiereizen vol belevenissen, of nostalgische ideeën geïnspireerd door de media. Mensen, die alleen in de zomers op bezoek kwamen in Noorwegen, waren niet voorbereid op het strenge Noorse klimaat in gebieden zoals Gudbrandsdalen. Vanwege de korte zomers en de lange winters, zouden de Nederlandse ondernemers zich moeten realiseren dat bijvoorbeeld campings grote gedeelten van het jaar leeg staan, waardoor een lager inkomen dan verwacht gegenereerd wordt.

Interactie met Noren is soms een uitdaging voor veel Nederlanders. Hoewel er een grote gelijkenis bestaat tussen de twee talen en Nederlanders geen problemen hebben om Noors te leren, is het voor hen moeilijk om vriendschappelijke relaties met Noren te krijgen. De Nederlanders vinden dat Noren gereserveerd zijn en dat zij mensen op een afstand houden, in tegenstelling tot de open en spontane Nederlanders. Als immigrant in Noorwegen missen zij het sociale leven en het culturele aanbod dat ze hadden in het thuisland.

Economische tegenspoed, verwachtingen die niet waar gemaakt werden, heimwee en een gevoel van buitengesloten zijn, zorgden ervoor dat de emigratie in veel gevallen een grote teleurstelling werd. Daarom vertrokken velen weer terug naar Nederland.

Dit gold maar één groep Nederlandse emigranten. De groep Nederlanders die in Noorwegen bleef, kreeg te maken met moeilijkheden die gepaard gaan met een nieuw leven in een nieuw land opbouwen. Deze mensen hebben hun plek in Noorwegen toch gevonden en realiseren hun dromen over vrijheid, onafhankelijkheid en buitenactiviteiten en een eigen huis, wat vaak in Nederland te duur voor ze was. Zij staken veel tijd en moeite in de integratie in het lokale leven door zich te specialiseren in het runnen van winkels, kroegen, accommodaties of microbrouwerijen. De banen die ze kregen en de bedrijven die ze startten, waren niet voornamelijk voor economische redenen, het doel was om hun dromen te realiseren. Het geld werd het middel, maar niet het doel op zich. Een reden hiervoor kan zijn dat Nederlanders graag een eigen bedrijf starten om zelfstandig te kunnen zijn en niet gecontroleerd te worden door een baas. Het geeft hen vrijheid, een gevoel van onafhankelijkheid en het reduceert werkgerelateerde stress.

De relatief goed geïntegreerde groep immigranten moesten ook hun opvattingen over het leven in Noorwegen herzien. De hoge kosten van levensonderhoud en de behoefte om zichzelf en het gezin zekerheid te bieden, zorgt ervoor dat veel migranten veel tijd en energie gebruiken voor het werk en daardoor minder vrije tijd hebben en minder tijd met het gezin doorbrengen dan verwacht. Anderen hebben ervoor gekozen om zich te focussen op boerderijtoerisme en gastenverblijven waar ze op het werk kunnen wonen en daardoor kunnen ze veel meer tijd met het gezin doorbrengen. In plaats van pendelen, kan de tijd benut worden aan vrijetijdsactiviteiten zoals bergwandelen en paardrijden.

Een belangrijk argument om innerlijke vrede te zoeken, is het Nederlandse waardesysteem dat materialisme en carrière op de eerste plaats komen. In het dagelijks leven beleven ze grote druk om succes te behalen. In het provinciale Gudbrandsdalen hebben ze hun waarden kunnen herzien. Het belangrijkste werd het contact met het gezin, de vrijheid en de rust die ze beleven dicht bij de natuur. Voor Nederlandse ouders was het ook belangrijk dat hun kinderen op konden groeien in een veilige omgeving op het platteland en te kunnen leven zonder de druk en stress die normaal is in het Nederlandse schoolsysteem.

Het verschil tussen de Noorse en Nederlandse arbeidsmoraal is voor Nederlandse immigranten die een onderneming starten soms een probleem. De Nederlanders vinden werk een vrij belangrijk deel van hun leven. Zij zijn professioneler, verantwoordelijker en ze hebben een betere klantenservice dan vergelijkbare Noorse bedrijven. Dit is de erfenis van hun thuisland en een belangrijke waarde die ze wensen voor te zetten als bijdrage aan de lokale gemeenschap.

Een gedeelde nationaliteit is geen reden voor deze groep migranten om contact te zoeken met andere Nederlanders. Zij zeggen dat ze niet naar Noorwegen zijn gekomen om andere Nederlanders te ontmoeten. Toch hebben de meesten van hen vriendschappelijke relaties met andere Nederlandse migranten. De bepalende factoren, naast een gemeenschappelijke taal en cultuur, zijn gedeelde ervaringen met betrekking tot de immigratie. Het is veel eenvoudiger om met mensen te communiceren die in dezelfde cultuur zijn opgegroeid, die dezelfde taal spreken en ook vreemden zijn in een nieuwe gemeenschap. Tot op zekere hoogte hebben migranten geen ander alternatief dan om vrienden te worden met mensen uit het thuisland of migranten uit een derde land. De hoofdreden is dat als de migranten zich in Noorwegen vestigen, zij contact zoeken met gevestigde sociale groepen binnen hun lokale gemeenschap. Het blijkt dat het erg moeilijk is om in deze kringen binnen te komen, onder andere omdat de lokale bevolking zich sterk verbonden voelt met hun eigen gemeenschap. Een gemeenschappelijke taal en gevoel van saamhorigheid is het belangrijkste om een relatie met anderen te krijgen, onafhankelijk van hun herkomstland.

Wonen in een gebied zoals Gudbrandsdalen biedt niet alleen mogelijkheden die eerder onmogelijk waren, maar levert ook beperkingen. Nederlanders missen soms een sociaal leven en een cultureel aanbod in grote steden. Zij willen graag vrienden ontmoeten in het café, bioscoop, concert of in de kroeg. Zij verlangen naar de culturele ervaringen die grotere steden zoals Lillehammer of Oslo bieden. Hetzelfde probleem hebben zij met scholen. Jonge Nederlanders zien hun toekomst niet op het platteland en zij verhuizen naar grotere steden vanwege school of werk. Zij gaan in de tegenovergestelde richting als hun ouders, die ontsnapten uit de grote steden naar kleine dorpen.

De volwassen Nederlandse migranten hebben geen problemen met hun etnische identiteit. Zij definiëren ze zichzelf als Nederlanders. Immigranten die als kind naar Noorwegen kwamen, hebben een keuze gemaakt. Of zij zien zichzelf als Nederlanders en zijn nog steeds verbonden met het land van herkomst, of zij identificeren zichzelf als Noors en denken aan Noorwegen als hun thuisland.

Heimwee bij de migranten wordt met de tijd minder. Zij houden contact met hun families in Nederland door middel van mobieltjes, skype-gesprekken op het internet. Ze bezoeken Nederland ook gemiddeld een keer per jaar en als zij in Nederland zijn, komen ze alles tegen waarvoor ze gevlucht waren – stress, druk, de consumptiemaatschappij en overal veel mensen. Dat bevestigt hun overtuiging dat ze de juiste keuze hebben gemaakt door te kiezen voor stilte en rust in de Noorse provincie. De meesten van hen willen altijd in Noorwegen blijven, terwijl anderen zich een mogelijke terugkeer naar Nederland kunnen voorstellen als ze met pensioen gaan.

Nederlandse migranten zijn vastbesloten mensen die hun lucratieve banen en het comfort in eigen land opgaven om hun dromen over een leven in vrijheid, rust en harmonie met eigen waarden te verwezenlijken. Het zijn vaak ondernemers en hun ondernemingen kunnen een positieve invloed hebben in de lokale gemeenschap. De Nederlandse levensstijlmigratie is een fenomeen dat ten goede komt aan zowel Noren als Nederlanders.